Gisteren waren wij in het prachtige Maastricht. Alhoewel wij er al vaak geweest zijn, is het iedere keer toch weer aangenaam verblijven. Wij doen daar, net als alle andere toeristen, de gebruikelijke dingen zoals op terrasjes zitten, wandelen door het centrum en natuurlijk genieten van Limburgs bier en lekker eten. Maar gisteren voegden we daar nog iets extra's aan toe: we maakten samen met een gids van de VVV een wandeling door de kazematten. Of zoals ze in Mestreech zeggen, de katsj. Onze gids Cor Halmans was een enthousiaste verteller en hij nam ons op een leuke manier mee op deze reis door een stukje Maastrichtse geschiedenis.Het gangenstelsel onder Maastricht vindt zijn oorsprong al in 1575, maar bij iedere dreigende aanval werd het uitgebreid en soms verbeterd. Zo ontstond een netwerk van gangen die wel iets weg hebben van mijngalerijen, dat samen het verdedigingswerk van Maastricht vormde. In Maastricht noemen ze dat 'De Werken' of 'De Kazematten'. Tot 1825 vonden de uitbreidingen plaats, maar ook nog lang daarna werden de kazematten gebruikt als toevluchtsoord. In de Tweede Wereldoorlog schuilden er duizenden mensen in, iedere wijk kreeg zelfs een eigen gedeelte toegewezen en er werden speciaal banken geplaatst en zwakstroom aangelegd om de bevolking enigszins bij te staan in die angstige dagen. Tegenwoordig zijn er zelfs nog heuse, compleet ingerichte schuilkelders tegen een atoomoorlog te vinden, overgebleven uit de koude oorlog. Maar terug nu naar Cor en onze rondleiding!
Wij vertrokken vanaf het Bastion Waldeck voor een excursie van ongeveer een uur. Bastion Waldeck is de zuidelijke punt van de Hoge Fronten en het enige bastion aan deze kant van de verdedigingslinie dat de afbraakwoede doorstaan heeft. Door het enthousiasme van onze gids duurde ónze rondleiding in het ondergrondse Mestreech bijna een half uur langer. Wij kregen een indruk van het ‘hoe en waarom’ van dit unieke krijgsbouwkundige monument, waarin kundig gemetselde koepelgewelven en imponerende bomvrije ruimten afwisselen met kruitkamers, trappen en galerijen. Maar vooral genoten wij van de verhalen over de belevenissen onder de grond in de tijd dat Maastricht regelmatig aangevallen werd. Over de 'etiquette' die er toen heerste: als de vijand een bres in de muur of verdediging geschoten had, werd er vanuit de stad met de witte vlag gezwaaid. Dat was geen teken van verlies, maar betekende politieke overgave en dan werden de stadspoorten geopend en vertrok de heersende macht in een plechtige optocht terwijl de 'vijand' zijn plaats innam. Voor de inwoners van Maastricht veranderde daar niet zoveel door. Eigenlijk zouden de poorten ook gewoon bij de eerste aanval opengezet kunnen worden, dat zou een hoop vechten hebben gescheeld (en dus veel dode soldaten aan weerszijden). Maar zo dachten de machthebbers toen natuurlijk niet; die overtuiging is ook later niet veranderd, in geen enkele oorlog ter wereld. Jammer.
Het is een heel speciaal gevoel om ruim een uur door donkere gangen te lopen (in een voorovergebogen houding omdat je anders je hoofd stoot) waarin zoveel historie ligt. Zelfs de geschiedenis van De Drie Musketiers speelt zich hier nog voor een klein gedeelte af! De Franse musketier Charles de Batz de Castelmore D'Artagnan, bekend uit de boeken van Alexandre Dumas, stierf in 1673 op deze plek, 63 jaar oud. Tijdens een bestorming van de bres bij de Tongerse kat (aan de walmuur, waar ook een beeld van hem staat), werd hij door een musket geraakt. Hij werd wel nog in veiligheid gebracht maar overleed. Vast staat dat hij gestorven is en niet mee terug genomen naar Frankrijk. Zijn overschot moet dus nog in de stad liggen. Maar waar is niet bekend. Bij recente vondsten van skeletten werd dan ook gespeculeerd of het deze persoon kon zijn.Als laatste nam Cor ons mee naar een gang waar in de oorlog veel mensen geschuild hebben voor de luchtaanvallen van de Duitsers. Als er na zo'n schuilperiode het teken 'veilig' gegeven werd en de mensen naar huis wilden, bleek dat voor een aantal niet meer mogelijk te zijn. Boven deze gangen zijn na de bombardementen nieuwe woningen gebouwd.
Ook in de atoomschuilkelder zijn wij even gebleven, een ruimte die was ingericht om 14 dagen te kunnen overleven. Gelukkig is dat nooit nodig geweest!
Al met al was een geweldige ervaring om deze historische wandeling te maken. En volgende keer wil Cor wel een stadswandeling met ons maken, want in Maastricht ligt zo enorm veel geschiedenis en mensen als Cor willen die dolgraag met iedereen delen.
